Uit het notarieel archief van 's-Hertogenbosch

door P.L. Leget-Kuijlen & J.N. Leget

Huwelijksperikelen in de achttiende eeuw

Huwelijksproblemen hebben door de eeuwen heen bestaan en deze problematiek heeft de overheid altijd beziggehouden. Omdat de RK kerk geen echtscheiding kende, zal men over het algemeen weinig over deze materie in het oud-rechterlijk protocol of het oud-notarieel archief aantreffen.
Beide onderstaande akten zijn voorbeelden van hoe men de gerezen problemen heeft getracht op te lossen.
Uit de eerste akte kan gekonkludeerd worden dat hier de vrouw aanleiding heeft gegeven tot de moeilijkheden. Deze akte luidt:
"Alsoo Enighe misnoegen waeren onstaen ende geresen ende noch verdere stonden te gereijsen tussen Gijsbertus van Geffen ende Johanna van Roij echte lieden ende alle deselve te praevenieren ende voor te comen ende de Liefde ende genegentheijt tusschen haer weder doen aangroijen ende accesseeren, soo compareerden voor mij notaris¹⁾ ter presentie van de getuijgen ondergenoemt de voorsz. Gijsbertus van Geffen ter eenre ende de voorsz. Johanna van Roij ter andere seijde ende hebben de voornoemde comparanten verclaart met malcanderen te sijn overcomen in vuegen ende maniere als hier naer is volgende, te weten, dat de voorsz. Johanna van Roij haer sal begeven vrijwillich sonder dat sij daertoe wert gedwongen, int Clooster der Penitentten tot Weert voor den tijdt van een halff jaer ende dat eerstdaeghs ende sal den voorsz. haeren man voor cost ende dranck moeten betaele soodanighe somme van penningen als sij met malcanderen sullen comen te veraccordeeren ende sal het de voorsz. Johanna van Roij vrij staan te nemen de Taeffel van de Nonnen oftewel van den Pater aldaer naer haer welgevallen ende in soverre Godt de Heere compt te geven, dat de voorsz. Johanna van Roij tot kennisse compt, so sal den voorsz. Eerste Comparant haer wederom comen affhaelen ende den tijdt des Levens met malcanderen in rust en vrede eijndigen ende sal den voorsz. eersten comparant aen haer geven alle soodanighe Linnen ende wollen als sij van nooden sal hebben ende sal de voorsz. Johanna van Roij dagelijcx moeten hebben bij de respectieve nonnen aen haer gegeven moeten werden een maetie>genever tot haer onderhoudt ende sal het de voorsz. Johanna van Roij vrijstaen te mogen schrijven soodanighe brieven als sij aen haer man ende vrienden sal willen schrijven ende oock van deselven mogen ontfangen, gelovende... etc.²⁾
Uit de tweede akte kan gekonkludeerd worden dat de bron van de problemen bij de man gezocht moet worden:
"Compareerde etc. Johannes van Asperen, Mr. Chirurgijn alhier, de welcke verklaerde dat het hem van herten leet doedt dat hij aen sijne huijsvrouw Godefride Verheijen Redenen van misnoegen te meer maelen gegeven heefft, geloovende mitsdien dat bij aldien voorschreve sijne huijsvrouwe sigh weder bij hem beliefft in te begeven, waartoe hij deselve is versoekende sigh voor het toekoomende daervan niet alleen te sullen onthouden, maer oock in allen opsighten sodanigh te gedraegen als een vrindelijck ende vredelievend man toestaet en behoort te doen, Beloovende wijders hij comparant de huijsing althans bij hem bewoont werdende staende alhier op de Bootermarckt³⁾ noijt te sullen verkoopen, beswaeren of veralieneren directelijk off indirectelijck, noghte oock eenige schulden te maeken anders dan met goedvinden, consent ende bewillingh van voorschreeve sijne huijsvrouw Godefrida Verheijen dan dat sodanige verkoopinge beswaeringe off veralieringe, opneeminge van penningen maeken van schulden en andere gelofften off verbintenissen hoe die oock souden wesen genaempt welcke buijten Consent, bewillinge en goedvinden van voorschreven sijne huijsvrouwe soude mooken hebben gemaeckt sullen sijn nul craghteloos en van onwaerde.
Laetstelijck geloofft hij Comparant aen sijne voordoghtere Philippina van

Asperen verwekt bij Maria Molengraeff noijt eenige uijtreijckinge t'zij in gelt off anders te sullen doen dan met volkomen bewillingh van meergemelte sijne huijsvrouwe Renuntierende dien volgens hij Comparant in opsighte van al het gunt voorschreeve van de maritaele maght hem soo na Reghten als costuijmen deser Stadt competerende mitsgaders van alle Exceptien, Relievementen en andere Remedien van Reght welke hem daerjegens eenighsints te staeden souden konnen komen, consenterende meede en overgeevende bij deesen sigh in den inhoude deeses bij de Ed. aghtbaere Heeren Schepenen deser Stadt vrijwilligh te doen en laeten, condemneren daertoe onwederroepelijck constitueerende d'heeren Procureurs Cornelis Martinus Pels en Johan van Rotterdam off bij afflijvigheijt derselver successeuren in officie den Eene ome de condemnatie te versoecken ende den anderen om daerin te consenteren Beloovende altoos te sullen approberen en Ratificeeren allentgeene bij de geconstitueerdens uijt craghte deses sal werden gedaen en verright..." etc.⁴⁾
Johannes van Asperen, geboren te Oisterwijk, woont in de Kerkstraat te 's-Hertogenbosch, wanneer hij op 17 april 1712 voor de schepenen van 's-Hertogenbosch in het huwelijk treedt met Maria Elisabeth Molengraaff, die te 's-Hertogenbosch geboren is en in de Snellestraat woont.^5,6) Na het overlijden van Maria hertrouwt Johannes op 4 mei 1727, eveneens voor de schepenen van Den Bosch, met Godefrida Verheijen, die te 's-Hertogenbosch geboren is. Beiden wonen dan in de Kolperstraat.⁷⁾

Noten
1.	Theodorus van Asten
2.	O.N.A. 's-Hertogenbosch 2929 folio 345 d.d. 24-1-1707
3.	De Botermarkt was het eerste stuk van de Hinthamerstraat vanaf de Markt
4.	O.N.A. fs-Hertogenbosch 2999 folio 1 d.d. 9-1-1737
5.	Ondertrouwd op 2-4-1712 DTB 's-Hertogenbosch 270
6.	Voor de voorvaderen van Johannes van Asperen zie: "De Kleine Meijerij, XXV (1974) 12 e.v.
7.	Ondertrouwd op 19-4-1727 DTB 's-Hertogenbosch 523

Genealogisch Tijdschrift voor Oost-Brabant 1 (1986) 57-58

Uit het notarieel archief van 's-Hertogenbosch

Huwelijksperikelen in de achttiende eeuw

Op deze pagina